Polska kuchnia stanowi wynik stuleci przemian następujących na naszych ziemiach. Przez Polaków kojarzona jest przede wszystkim z zapachem świeżo lepionych pierogów, niedzielnego rosołu, gorących naleśników podawanych na chłodne poranki i barszczu, którego receptury pojawiały się w polskich domach już w średniowieczu. Wprowadzenie do świata polskich dań to zatem podróż do przeszłości – do prostych, codziennych rytuałów oraz głęboko zakorzenionych tradycji. Interesuje Cię historia pierogów i klusek śląskich? Zachęcamy do lektury – podajemy ciekawostki z zakresu polskiej kuchni!
Spis treści
Historia polskiej kuchni
Polska kuchnia wyrosła z prostych, domowych tradycji. Na przełomie wieków zastawiano stół tym, co dawała ziemia, ogród albo las: zboża, warzywa, owoce, grzyby, mięsa z polowań czy hodowli, a także przetworami, takimi jak kiszona kapusta albo suszone grzyby. W średniowieczu była ona solidna, sycąca i – dzięki kontaktom handlowym ze Wschodem – często doprawiana egzotycznymi przyprawami: pieprzem, gałką muszkatołową bądź jałowcem. Dodatkowo wpływy z dworskich stołów, zwłaszcza za czasów renesansu, wprowadziły nowe produkty i warzywa: to wtedy zaczęto używać włoszczyzny (czyli warzyw korzeniowych), która do dziś buduje bazę wielu polskich zup oraz dań jednogarnkowych. Na przestrzeni wieków polska kuchnia wchłaniała kulinarne inspiracje z krajów ościennych bądź odległych – Włoch, Niemiec, Francji, a także kultury żydowskiej.
Tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie
Korzenie polskiej kuchni sięgają czasów, gdy przepisy nie miały formy zapisów w zeszytach, lecz żyły w pamięci, zmieniając się delikatnie wraz z kolejnymi gospodyniami. Dawne receptury przetrwały dzięki temu, że były dostosowywane do czasów oraz urodzaju, ale zawsze zachowywały swoją istotę – prostotę i smak budowany z tego, co dawała ziemia czy las. Dlatego dzisiejsze pierogi ruskie, barszcz czerwony oraz kluski śląskie są czymś więcej niż potrawą. To kulinarny ślad przeszłości, kawałek historii zamknięty w zwykłym posiłku, łączący pokolenia tak samo skutecznie, jak kiedyś wspólny stół.
Ciekawostki z historii polskiej kuchni – skąd wzięły się pierogi?
Choć pierogi są dziś uznawane za danie narodowe, to podobne wersje pierożków można znaleźć w różnych kuchniach świata (np. chińskie jiaozi, włoskie ravioli, kaukaskie manti). Przepis na nie przyszedł do nas z daleka. Niektórzy historycy uważają, że pierogi pochodzą w prostej linii z Azji i dotarły do Europy przez Ruś Kijowską. Według jednej z legend, do Polski przywiózł je w XIII wieku Jacek Odrowąż – dominikanin. Podobno podczas swoich podróży poznał pierogi na Wschodzie, a potem rozpowszechnił. Aczkolwiek najstarszy znany przepis na tę potrawę pojawił się w polskiej kucharskiej księdze w 1682 roku.
Słowo „pierogi” najprawdopodobniej pochodzi od starosłowiańskiego słowa „pir”, które oznaczało ucztę – co sugeruje, że były one od zawsze kojarzone z biesiadą, wspólnym stołem i świętowaniem. Z upływem lat to danie przeszło transformację – dawniej w farszach pojawiały się nerki albo tłuszcz, dziś królują ziemniaki z serem, kapusta z grzybami czy farsze warzywne.
Co kiedyś jedzono w Polsce, a dziś już prawie nie?
Dawna kuchnia polska była znacznie bardziej surowa i oparta na tym, co można było zdobyć lokalnie. Popularne były potrawy, które dziś praktycznie zniknęły z domowych stołów: polewki na zsiadłym mleku, kasze jedzone codziennie w różnych formach, zupa „zalewajka” czy barszcz na zakwasie z dodatkiem suszonych gruszek. Jadano również mięsa dziś rzadziej spotykane – jak dziczyzna, baranina albo gęsina. Były one na polskich stołach znacznie częściej niż wieprzowina.
Dlaczego kluski śląskie mają dziurkę?
Kluski śląskie to kulinarna duma Górnego Śląska. Ich okrągły kształt z charakterystycznym wgłębieniem powstał nie bez powodu – dziurka w środku miała „trzymać sos”, dzięki czemu danie stawało się bardziej sycące. Kluski śląskie w klasycznej wersji muszą być przygotowane ze stosunku 3 części ziemniaków do 1 części mąki ziemniaczanej – to tzw. śląska proporcja, która gwarantuje idealną konsystencję. Ponadto:
- W tradycyjnych śląskich rodzinach umiejętność lepienia klusek była swego rodzaju sprawdzianem – mówiło się, że dobra gospodyni powinna umieć ulepić „kluskę tak gładką, jak porcelana”.
- Kluski śląskie były też częścią tradycji zaręczynowej – młody mężczyzna zapraszał swoją wybrankę na niedzielny obiad, a jeśli przyszła teściowa podała kluski, oznaczało to aprobatę dla związku.
Do dziś na Śląsku funkcjonuje powiedzenie: „bez klusek nie ma niedzieli”, które pokazuje, jak mocno ta potrawa wpisała się w lokalną kulturę.
Smak, który znamy z dzieciństwa
Domowe jedzenie to emocje, wspomnienia, jak również poczucie bezpieczeństwa. W polskiej kuchni szczególnie mocno czuć tę nostalgię: jeden kęs pierogów potrafi przywołać obraz babci stojącej przy kuchennym stole, rozwałkowującej ciasto w wigilijny poranek. Miska gorącego barszczu przypomina zimowe wieczory, kiedy cała rodzina zbierała się przy stole, a zapach naleśników przenosi do beztroskich, dziecięcych weekendów spędzonych u dziadków. To właśnie dlatego polskie jedzenie ma tak niezwykłą moc – jest jak powrót do domu, do świąt Bożego Narodzenia, do wspólnego gotowania i rozmów, które trwały dłużej niż same posiłki. Polskie smaki są zakorzenione w naszej historii, dlatego wracamy do nich zawsze wtedy, gdy potrzebujemy ciepła, bliskości oraz poczucia się „u siebie”.
Naturalne składniki i prostota przygotowania
W kuchni polskiej dominują składniki prosto z pola, lasu i ogrodu – ziemniaki, kapusta, warzywa korzeniowe (marchew, pietruszka, seler), buraki, grzyby oraz sezony świeżych owoców czy warzyw. Do tego dochodzą często wykorzystywane kasze bądź inne zboża – jako baza klusek, pierogów albo dań jednogarnkowych. Mięso (zwłaszcza wieprzowina, drób, a dawniej – także dziczyzna), wędliny oraz ryby słodkowodne były i są częstym dodatkiem, szczególnie w daniach świątecznych lub jednogarnkowych. Nie brakuje też produktów mlecznych – białego sera, śmietany, jajek – które często wykorzystuje się przy pierogach, naleśnikach bądź domowych sosach. Przetwory i kiszonki to kolejny filar polskiej kuchni: kapusta oraz ogórki kiszone, suszone grzyby, przetwory owocowe – wiele z nich powstało jako sposób na przechowywanie darów natury między sezonami. Na smak polskich potraw ogromny wpływ mają zioła i przyprawy: koperek, kminek, majeranek, czosnek, cebula, a także przyprawy korzenne jak gałka muszkatołowa czy ziele angielskie – to one często nadają daniom charakterystyczny, domowy aromat.
Gdzie serwują kuchnię polską w Krakowie?
Gdzie można dobrze i smacznie zjeść w Krakowie? Odpowiedź jest prosta: tam, gdzie polska kuchnia wciąż smakuje tak, jak powinna – w Pycha Micha. Oferujemy tradycyjne, domowe dania. Nasze pierogi, barszcze, kluski czy gołąbki powstają z tych samych składników i w tym samym duchu, co kiedyś w rodzinnych domach. Gdzie dobrze zjeść w Krakowie? Znajdziesz nas w czterech lokalizacjach:
- ul. Borsucza 1,
- ul. Bieżanowska 15,
- ul. Na Szaniec 7,
- ul. Witosa 23A.